Μιλτιάδης Καράβης
Ιατρός Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης
Γεν. Γραμματέας Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Βελονισμού
Αναμφίβολα οι εναλλακτικές/συμπληρωματικές μέθοδοι θεραπείας είναι δημοφιλείς μεταξύ των ασθενών. Το 45% των Αμερικανών, αν και διαβιεί στη Μέκκα της βιοιατρικής τεχνολογίας χρησιμοποιεί για την αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας του κάποια μορφή θεραπείας εκτός της σύγχρονης βιοιατρικής, ενώ το 32% των ενηλίκων ασθενών ακολουθεί σύγχρονες θεραπευτικές αγωγές παράλληλα με κάποια εναλλακτική / συμπληρωματική θεραπεία.
Το 1990, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Ηarvard, εκπόνησαν έρευνα στην οποία συμμετείχαν 1539 αγγλόφωνοι ενήλικες κάτοικοι των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Από την έρευνα προέκυψε ότι ένας στους τρείς Αμερικανούς που ρωτήθηκαν είχε υποβληθεί σε κάποια εναλλακτική / συμπληρωματική θεραπεία τον προηγούμενο χρόνο. Με βάση τα στοιχεία της έρευνας προέκυψε ότι οι λευκοί μορφωμένοι, υψηλού εισοδήματος, νέοι Αμερικανοί (ηλικίας 25-49 ετών) κάνουν 425 εκατομμύρια επισκέψεις το χρόνο σε ιατρούς που ασκούν κάποια από τις μεθόδους εναλλακτικής / συμπληρωματικής ιατρικής, ξοδεύοντας 14 δισεκατομμύρια δολλάρια ετησίως, (σε σύγκριση με 388 εκατομμύρια επισκέψεων στους ιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας του κρατικού συστήματος Υγείας). Σχεδόν το 1/3 των ενηλίκων Αμερικανών (34%) εμπιστεύονται τα χρόνια προβλήματα της υγείας τους σε χώρους εκτός βιοιατρικής επιστήμης.
Το 1997, οι ίδιοι ερευνητές επανέλαβαν την εργασία τους συμπεριλαμβάνοντας 2055 ενήλικες για να επανεκτιμήσουν το θέμα και να διερευνήσουν την τάση που υπάρχει στην αμερικανική κοινωνία. Το ποσοστό ανήλθε από 34% (1990) σε 42% (1997). Παράλληλα σημειώθηκε αύξηση των ετησίων επισκέψεων (κατά 200 εκατομμύρια επισκέψεις τον χρόνο) και των ποσών που δαπανήθηκαν (21 δισεκατομμύρια δολλάρια).
Σε μελέτη των Druss και Rosenbeck φαίνεται ότι μόνο το 2% του αμερικανικού πληθυσμού χρησιμοποιεί αποκλειστικά και μόνο εναλλακτικές θεραπείες, το 60% αποκλειστικά θεραπείες προτεινόμενες από τη σύγχρονη βιοιατρική επιστήμη, ενώ το 32% των ασθενών χρησιμοποιεί παράλληλα σύγχρονες βιοιατρικές θεραπείες με κάποια συμπληρωματική αγωγή (συνήθως βελονισμό ή χειροπρακτική και οστεοπαθητική). Υπάρχει λοιπόν η τάση ο βελονισμός (αλλά και άλλες θεραπείες) να χρησιμοποιούνται περισσότερο συμπληρωματικά παρά εναλλακτικά της βιοιατρικής.
Τα κέντρα εναλλακτικής ιατρικής του Χάρβαρντ, του Κολούμπια, του Μέρυλαντ, του Σέφιλντ γνωρίζουν μεγάλη άνθηση. Το 64% των πανεπιστημιακών ιατρικών σχολών των Η.Π.Α. προσφέρουν μαθήματα κατ΄επιλογήν και ειδικά σεμινάρια σε εναλλακτικές / συμπληρωματικές μεθόδους (βελονισμό, ομοιοπαθητική, χειροπρακτική, φυτοθεραπεία και Μind-Body τεχνικές).
Στη Μεγάλη Βρετανία παρέχονται υπηρεσίες βελονισμού στο 34% των πρωτοβάθμιων Κέντρων Υγείας, στο 86% των ιατρείων χρονίου πόνου και από το 40% των γενικών ιατρών. Στη Γερμανίας το 15% των ιατρών εφαρμόζει παραδοσιακό βελονισμό ενώ το 65% (περίπου 15.000 ιατροί) σύγχρονο ιατρικό βελονισμό και διηθήσεις (neural therapy).
Στην Ιταλία υπάρχουν τουλάχιστον 120 κρατικά ιδρύματα ή ιδρύματα με κρατικές συμβάσεις που παρέχουν τη δυνατότητα εφαρμογής βελονισμού σε πολίτες με προβλήματα υγείας.
Και στην Ελλάδα τα στοιχεία δείχνουν μεγάλη αύξηση στη χρήση εναλλακτικών μεθόδων θεραπείας. Ο βελονισμός και η ομοιοπαθητική είναι μεταξύ των ιατρών οι πιο διαδεδομένες μορφές εναλλακτικής θεραπείας. Επίσημα και σε οργανωμένα ιατρεία εφαρμόζεται ο βελονισμός από τις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Εκτός των ιδιωτικών πρωτοβουλιών υπάρχουν πολλά εξωτερικά ιατρεία κρατικών νοσοκομείων (Γενικό Κρατικό Νίκαιας, Σισμανόγλειο, ΚΑΤ, Γενικό Κρατικό Αθηνών “Γ.Γεννηματάς” κ.α.) και ιατρεία πόνου πανεπιστημιακών νοσοκομείων (ΑΧΕΠΑ, Περιφερειακό Πανεπιστημιακό Γενικό νοσοκομείο Ηρακλείου – ΠΕ.ΠΑ.Γ.Ν.Η.) που χρησιμοποιούν τον βελονισμό σαν συμπληρωματική θεραπεία ελέγχου του χρονίου πόνου.
Ολοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς παροχής υγείας, αλλά κυρίως οι ίδιοι οι ασθενείς (τους οποίους σκόπιμα και επίμονα λησμονούμε όταν συζητάμε για τα θέματα αυτά) συμφωνούν με τη διαπίστωση ότι το ζήτημα των εναλλακτικών / συμπληρωματικών θεραπειών πρέπει να τακτοποιηθεί. Σύντομα πρέπει να τεθούν κανόνες εφαρμογής για όλες τις “μη συμβατικές” θεραπείες.
Η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Βελονισμού, επιστημονικό σωματείο με μέλη 350 ιατρούς και οδοντιάτρους διαφόρων ειδικοτήτων και βαθμίδων ιεραρχίας, έχει να προτείνει στη πολιτεία τα ακόλουθα:
1. Ο βελονισμός, μπορεί να εφαρμόζεται αποκλειστικά από ιατρούς (είναι επεμβατική τεχνική με βελόνες και απαιτείται γνώση ιατρικής για την εφαρμογή του).
2. Πρέπει να απαιτείται ειδική άδεια άσκησης επαγγέλματος που να χορηγείται από ειδική επιτροπή του υπουργείου Υγείας.
3. Πρέπει να φτιαχτεί αρχείο στους ιατρικούς συλλόγους στο οποίο να καταγράφονται όλοι οι χώροι (ιατρεία ή άλλοι χώροι) στους οποίους παρέχονται θεραπείες με βελονισμό.
4. Πρέπει να οριστούν αυστηρά standards εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης.
Στις μέρες μας, υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα για την αποτελεσματικότητα του βελονισμού στο οξύ μετεγχειρητικό άλγος, σε πλήθος συνδρόμων χρόνιου πόνου (μυοπεριτονιακό περιοχικό σύνδρομο, ινομυαλγία, εξωαρθρικά επώδυνα σύνδρομα όπως επικονδυλίτιδες, τενοντίτιδες, ελυτρίτιδες, ενθεσοπάθειες κλπ, αυχεναλγία, θωρακαλγία, οσφυαλγία), στη μετεγχειρητική ναυτία και τον έμετο και σε κάποιες μορφές κεφαλαλγίας. Μέρος της επιστημονικής κοινότητας έχει αποδεχθεί την αναλγητική δράση του βελονισμού αξιολογώντας τα πειραματικά δεδομένα σε ζώα και ανθρώπους . Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αποδεχόμενος μέρος των εκπονημένων μελετών και κλινικών εργασιών, κατάρτισε έναν κατάλογο βασικών ενδείξεων που θεωρείται ως ο μοναδικός επίσημος (αν και ελλιπής) οδηγός των ιατρών που εφαρμόζουν βελονισμό. Στις παθήσεις που αναφέρονται η αποτελεσματικότητα του βελονισμού έχει αποδειχθεί με πλήθος πειραμάτων σε ζώα και ανθρώπους και έχουν αποσαφηνιστεί ικανοποιητικά οι νευροφυσιολογικοί μηχανισμοί δράσης του. Για κάποια άλλα νοσήματα, όπως για παράδειγμα στην αποκατάσταση ασθενών από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, στην οστεοαρθρίτιδα, στη ρευματοειδή αρθρίτιδα και αγκυλωτική σπονδυλίτιδα, στο σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, στο άσθμα, στις αλλεργίες και στις εξαρτήσεις, υπάρχουν θετικές αναφορές για τη δράση του βελονισμού, οι απόψεις όμως είναι αντικρουόμενες, οι εργασίες λίγες και ως εκ τούτου η αποτελεσματικότητά του δεν πρέπει να θεωρείται πλήρως τεκμηριωμένη.
Η ένταξη του βελονισμού στο δυτικό (σύγχρονο) σύστημα βιοϊατρικής είναι δυνατόν να γίνει εάν ο βελονισμός μελετηθεί επαρκώς και θεωρηθεί μια επεμβατική τεχνική περιφερικού αισθητικού ερεθισμού με πειραματικά αποδεδειγμένη δράση στη διαμόρφωση της αντίληψης του άλγους μέσω φυσιολογικών οδών (τροποποιητικό του πόνου). Μερικές πλευρές της παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής μπορεί να αγνοηθούν, όμως το κομμάτι ακείνο που αποδεικνύεται χρήσιμο πρέπει να αναγνωριστεί. Ο Δυτικός πολιτισμός στο σύνολό του έχει ήδη αποδεχθεί την εφαρμογή παραδοσιακών μεθόδων ιατρικής. Σύμφωνα με το New England Journal of Medicine (328(4), 28/1/1993) το 67% των ασθενών ηλικίας 29-49 ετών αναζητούν υπηρεσίες υγείας από ιατρούς που ασκούν εναλλακτικές μορφές ιατρικής (425 εκατομμύρια επισκέψεις ανά έτος). Αντίθετα, ο ιατρικός κόσμος δυσκολεύεται να κάνει το πρώτο βήμα, οχυρωμένος πίσω από έναν κακώς εννοούμενο “επιστημονικό σκεπτικισμό”, σήμερα είναι αδικαιολόγητος, αφού υπάρχουν περισσότερες από 5000 εργασίες που επιλύουν τις περισσότερες απορίες μας. Το γιατί συνυπάρχουν (στην Ελλάδα αλλά και αλλού) “επιστήμονες και αυτοδίδακτοι τσαρλατάνοι” ας αναρωτηθούν οι υπέυθυνοι (υπουργεία, ιατρικοί σύλλογοι, ιατρικές σχολές)
Η άρνηση μιας μεθόδου δεν αποτελεί επιστημονική θέση. Στην ιστορία των επιστημών, η κινητήρια δύναμη της προόδου ήταν η έμφυτη τάση για ερμηνεία (και έρευνα) των αγνώστων φυσικών φαινομένων. Όσα προβλήματα κι αν συναντούμε στην κατάρτιση των ερευνητικών πρωτοκόλλων για τη διαπίστωση της δράσης, των ενδείξεων, των αντενδείξεων και των παρενεργειών του βελονισμού, η επίλυσή τους θα αποτελεί πάντα το στόχο της ιατρικής επιστήμης. Εξάλλου, με τις υπάρχουσες γνώσεις ο Έλληνας ιατρός δεν είναι αναγκασμένος να εμβαθύνει στην Κινέζικη Φιλοσοφία προκειμένου να εξασκήσει το βελονισμό.