Περιληπτική αναφορά στον βελονισμό
Μιλτιάδης Γ. Καράβης, M.D.
Στο μακραίωνο ταξίδι του ανθρώπου στον κόσμο, η τέχνη της ιατρικής μας οδηγεί να γνωρίσουμε ήθη, έθιμα, παραδόσεις, δοξασίες, γράμματα και πολιτισμούς που ανέπτυξαν οι λαοί της υφηλίου κατά την διάρκεια των παρελθόντων ιστορικών χρόνων. Θα δανειστώ από το Ελληνικό λεξικό την λέξη “εξέλιξη” για να δηλώσω την “κίνηση προς το μέλλον” που αυτή ή λέξη υπονοεί και που ταυτόχρονα χαρακτηρίζει την πορεία της ιατρικής επιστήμης (σύμφωνα με το λεξικό του ιδρύματος Τριανταφυλλίδη, εξέλιξη είναι το σύνολο των διαδοχικών φάσεων ενός φαινομένου ή το σύνολο των διαδοχικών αλλαγών που οδηγεί σε βελτίωση και πρόοδο). Η Ιατρική δεν άρχισε στην Κίνα, ούτε θα σταματήσει σήμερα. Υπάρχει μία συνεχής ροή γνώσεων και πληροφοριών, που οδηγούν σε αλλεπάλληλες αλλαγές που αφορούν την εικόνα που έχουμε σχηματίσει και καταγράψει για το ανθρώπινο σώμα, την υγεία και την αρρώστια. Γνώσεις παλαιότερες αντικαταστάθηκαν από νέες και απόψεις σημερινές θα αναθεωρηθούν, σαν αποτέλεσμα της διάθεσης του ιατρού-επιστήμονα να εξερευνήσει το άγνωστο εν πολλοίς και δυσπρόσιτο περιβάλλον του οργανισμού και πολλών ασθενειών. Οι γνώσεις του παρελθόντος δεν είναι πάντα πρακτικά χρήσιμες, ούτε όμως και άχρηστες. Θυμίζω ιατρικές τεχνικές που καταργήθηκαν: η πρόκληση εμέτων και οι θεραπευτικοί υποκλυσμοί του μεσαίωνα, οι κοφτές βεντούζες για την πνευμονία, η απολίνωση των μαστικών αρτηριών για τη θεραπεία της στηθάγχης, η διατομή του χαλινού της γλώσσας για τον ίκτερο, η χρήση του iatren για το ευερέθιστο έντερο. Αντίθετα άλλες τεχνικές εφαρμόζονται ακόμη και σήμερα: Το όπιο εξακολουθεί να είναι το αποτελεσματικότερο φάρμακο ενάντια στον πόνο εδώ και 3.000 χρόνια. Μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες χρησιμοποιούν “κυνηγούς βοτάνων” , οι οποίοι ταξιδεύουν στο κόσμο αναζητώντας από ιθαγενείς πληθυσμούς παραδοσιακές συνταγές σκευασμάτων από βότανα, που θα οδηγήσουν στην κατασκευή αποτελεσματικότερων φαρμάκων. Το “ευλογημένο δένδρο” των Ινδών (ονομάζεται νίμ – neem) χρησιμοποιείται αιώνες σαν πηγή φαρμακευτικών ουσιών, πηγή καυσίμου, βακτηριοστατικό ενώ τα εκχυλίσματα των ανθέων και η καύση του κορμού σκοτώνει περισσότερα από διακόσια πολύ συνηθισμένα έντομα όπως ακρίδες, νηματώδεις, σκαθάρια, ψύλλους, κουνούπια και μάλιστα χωρίς να επιβαρύνεται το περιβάλλον. Η πολυεθνική εταιρεία W C Grace, απομόνωσε πρόσφατα το πιο ισχυρό συστατικό του σπόρου του δένδρου νίμ (ονομάσθηκε αζαντιραχτίν) για να το χρησιμοποιήσει ως εντομοκτόνο και βακτηριοκτόνο. Εκατοντάδες παρόμοια “μυστικά” μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά, από στόμα σε στόμα, όπως τα Ομηρικά Έπη, περιμένοντας από τον σύγχρονο άνθρωπο να τα εκμεταλλευθεί προς όφελος του.
Με την εισαγωγή αυτή, θέλω να δείξω ότι δεν είναι άκαιρο, ούτε αντιεπιστημονικό, ούτε καν ρομαντικό να μελετούμε ιατρικές πηγές του παρελθόντος. Ιδιαίτερα ο βελονισμός, θεωρείται το μακροβιότερο ιατρικό σύστημα επεμβατικής τεχνικής που γνωρίζουμε.
Ο βελονισμός είναι μια από τις αρχαιότερες επεμβατικές θεραπευτικές τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στον πλανήτη. Κοιτίδα της αρχαίας αυτής τέχνης θεωρείται η Κίνα. Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, μεταξύ του 3000 και 2500πΧ, στη περιοχή του Κίτρινου Ποταμού, αναπτύχθηκε ένας σπουδαίος πολιτισμός που παρήγαγε μεγάλες ανακαλύψεις σε επιστήμες και τέχνες. Την περίοδο αυτή, ανάμεσα στα άλλα επιτεύγματα, η ιατρική επιστήμη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη που ταυτίζεται με τη διακυβέρνηση της Κίνας από τον Αυτοκράτορα Σεν Νούνγκ (2700πΧ) Σε αυτόν αποδίδεται η καλλιέργεια φυτών, η χρήση αγροτικών εργαλείων, η συγγραφή βοτανολογίου με περισσότερα από 100 θεραπευτικά βότανα και η τεχνική του βελονισμού. Στην ίδια ιστορική περίοδο (2698-2599 πΧ) ο Χοάνγκ Τι (Κίτρινος Αυτοκράτορας) θρυλείται ότι έγραψε ένα μεγάλο ιατρικό έργο που ονομάζεται Νει Κίνγκ (βιβλίο Ιατρικής). Αν οι απόψεις αυτές των Σινολόγων ιστορικών γίνουν δεκτές, το έργο αυτό πρέπει να είναι το αρχαιότερο γνωστό ιατρικό βιβλίο εσωτερικής παθολογίας στον κόσμο (Classic of Internal Medicine).
Από νεώτερες επανεκδόσεις του Νέι Κίνγκ (the classic of Acupuncture – Zhen Jiu Jia Jing, 259μ.Χ.) μαθαίνουμε ότι η κινέζικη ιατρική στηρίζεται την εποχή εκείνη στη φαρμακολογία (2000 συνταγές σκευασμάτων από βότανα), στην χειρουργική και στο βελονισμό. Στο σύγγραμμα περιγράφονται αναλυτικά οι βασικές θεωρίες στις οποίες στηρίζεται η παραδοσιακή κινέζικη ιατρική. Περιγράφονται επίσης, οι μεσημβρινοί, τα σημεία βελονισμού, οι τύποι των βελονών και η χρήση τους, οι κανόνες θεραπευτικής καθώς και διαγνωστικές μέθοδοι της εποχής όπως η ψηλάφηση των σφυγμών, η επισκόπηση της γλώσσας κ.ά. Στις σελίδες του Βιβλίου Ιατρικής παρατίθενται επίσης ανεκτίμητης ιστορικής αξίας πληροφορίες για τα ισχύοντα την εποχή εκείνη στοιχεία ανατομίας και φυσιολογίας των οργάνων, με σχήματα και αναλυτικές περιγραφές της καρδιακής, πνευμονικής και ηπατικής λειτουργίας. Γνωρίζοντας περιόδους ακμής (δυναστεία των Μίνγκ 1368 – 1644 μ.Χ.) και παρακμής (δυναστεία Dao Guang 1822 – 1950 μ.Χ.) το θεραπευτικό σύστημα του βελονισμού παρέμεινε αναλλοίωτο μέχρι τις μέρες μας.
Έφταναν πάντα στη δύση μεμονωμένες αναφορές και ανακοινώσεις σχετικά με μία “παράξενη” θεραπευτική τεχνική που εφαρμόζουν οι Κινέζοι. Έμποροι και ιεραπόστολοι στην αρχή, επιστημονικές αποστολές αργότερα, με σπουδαιότερη την αποστολή του Βασιλιά Ήλιου της Γαλλίας, μετέφεραν στη δύση τις εμπειρίες τους από την εφαρμογή του βελονισμού.
Σταθμός για τη διάδοση του βελονισμού στη Δύση υπήρξε το διπλωματικό ταξίδι του προέδρου Νίξον το 1971 στη Κίνα. Ένα μέλος της δημοσιογραφικής αποστολής, ο αρχισυντάκτης των New York Times, James Reston ανέπτυξε οξεία σκωληκοειδίτιδα, χειρουργήθηκε και χρησιμοποιήθηκε ο βελονισμός ως μέθοδος διεγχειρητικής αναλγησίας. Το γεγονός αυτό κάνει το γύρο του κόσμου. Αμερικανοί ιατροί επισκέφθηκαν την Κίνα, παρακολούθησαν χειρουργικές επεμβάσεις με βελονισμό και οι ανακοινώσεις τους πυροδότησαν το ενδιαφέρον του κοινού και της ιατρικής κοινότητας.
Στην αρχή της ιστορίας του στη Δύση (1970 – 1980) ο βελονισμός αντιμετωπίσθηκε ως μία ΄΄μαγική΄΄ μέθοδος θεραπείας. Δεν υπήρχε η παραμικρή ένδειξη ύπαρξης ενός βιολογικού (φυσιολογικού) μηχανισμού μέσω του οποίου η ένθεση βελονών στο δέρμα να πυροδοτεί διαδικασίες ίασης. Οι δυτικοί ιατροί που εφάρμοζαν θεραπευτικά τον βελονισμό τα πρώτα χρόνια διάδοσης του στην Δύση (δεκαετίες 1960-1980) στηρίχθηκαν στα αξιώματα και τους θεραπευτικούς κανόνες της Παραδοσιακής Κινεζικής Ιατρικής.
Υπήρχαν διάφοροι λόγοι για τους οποίους ο βελονισμός αντιμετωπίσθηκε με δυσπιστία και τάση απόρριψης από τους ιατρούς και τις ιατρικές κοινότητες: κατ αρχήν, μια αντίσταση αποδοχής των θεωρητικών βάσεων της παραδοσιακής Κινέζικης ιατρικής και του βελονισμού καθώς τα συστήματα αυτά στηρίζονται σε ένα φιλοσοφικό οικοδόμημα διαφορετικό από αυτό στο οποίο στηρίζεται η Δυτική ορθολογιστική ιατρική σκέψη. Δεύτερον, οι διαθέσιμες βιβλιογραφικές πηγές για τον βελονισμό (στην πλειοψηφία στη κινέζικη γλώσσα και σχεδιασμένες από μη ιατρούς) στερούντο αξιοπιστίας λόγω αμφισβητούμενης μεθοδολογίας, ελλιπούς σχεδιασμού, προβλημάτων στην ταξινόμηση των νόσων, ασαφών διαγνώσεων και έλλειψης ομάδας ελέγχου. Τα αντικρουόμενα πολλές φορές αποτελέσματα των μελετών, που αφορούσαν κυρίως στη μεσο-μακροπρόθεσμη δράση του βελονισμού σε χρόνιες παθήσεις, δυσκόλευαν ακόμη περισσότερο τους μελετητές. Τέλος, η βραδεία διαδικασία εκτέλεσης νέων αξιόπιστων πολυκεντρικών μελετών και ερευνητικών εργασιών έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς επιτήδειους να παρεισφρήσουν στο χώρο, γεγονός που συνέβαλε στη διαμόρφωση ενός υπεραισιόδοξου κλίματος για τις θεραπευτικές δυνατότητες του βελονισμού και τη μεγέθυνση της αρχικής δυσπιστίας.
Σχεδόν κανείς από τους ανωτέρω λόγους δεν ισχύει σήμερα και η ιατρική κοινότητα παγκοσμίως αντιμετωπίζει με τελείως διαφορετικό τρόπο το όλο θέμα.
Η πρόοδος της φυσιολογίας η ανάπτυξη νέων τεχνικών απεικόνισης, η περιγραφή ενδογενών ρυθμιστικών μηχανισμών αλλά κυρίως η ραγδαία ανάπτυξη της νευροφυσιολογίας στη δεκαετία του ΄90 (η οποία χαρακτηρίστηκε ως η δεκαετία του εγκεφάλου) μας επέτρεψε να διευκρινίσουμε και να κατανοήσουμε μέρος των θεραπευτικών μηχανισμών τους οποίους ενεργοποιεί ο βελονισμός και μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η θεραπεία. Περιγράφηκαν τμηματικά αντανακλαστικά τόξα (μεταμερικά) καί κεντρικά (εγκεφαλικά) νευρωνικά κυκλώματα μέσω των οποίων η περιφερική αισθητική διέγερση Αδ και C νευρικών ινών (βελονισμός) μεταφράζεται σε θεραπευτική δράση. Κατανοήθηκε η δυνατότητα του βελονισμού να τροποποιεί τις συγκεντρώσεις νευροδιαβιβαστικών ουσιών στο αίμα και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό με τη συμμετοχή ανιόντων και κατιόντων συστημάτων ελέγχου μέσω πυρήνων της περιυδραγωγίου φαιάς ουσίας (PAG), του θαλάμου, του υποθαλάμου και της υπόφυσης. Διαπιστώθηκε επίσης ότι ένα άρτιο περιφερικό νευρικό σύστημα αποτελεί την ικανή και αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη θεραπευτικού αποτελέσματος.
Ο όγκος των εργασιών που εκπονούνται με αυστηρά επιστημονικά και μεθοδολογικά κριτήρια, καθημερινά μεγαλώνει, με αποτέλεσμα την πληρέστερη στατιστική καταγραφή της αποτελεσματικότητας του βελονισμού για κάθε κατηγορία νοσημάτων χωριστά.
Καταγράφηκαν σαφώς οι ενδείξεις, αντενδείξεις και παρενέργειες του βελονισμού και θεσπίσθηκαν αυστηροί κανόνες ως προς τη θεραπευτική διαδικασία.
Η επιστημονική θεώρηση του βελονισμού επιτρέπει στους ιατρούς να εφαρμόσουν βελονισμό βασισμένοι σε σύγχρονες τεχνικές (Neural therapies, dry needling, Percutaneous electrical stimulation, Trigger point therapy, TENS κλπ).
Τέλος, σειρά κλινικών μελετών σχεδιασμένων με αυστηρά μεθοδολογικά κριτήρια έδειξαν τα όρια της μεθόδου. Στις εργασίες αυτές στηρίχθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το NIH (National Institutes of Health) της Αμερικής δημοσιεύοντας κατάλογο ενδείξεων Ιατρικού Βελονισμού τον οποίο υιοθέτησε η IASP (International Association for the Study of Pain).
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΝΔΕΙΞΕΩΝ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΥΓΕΙΑΣ
Bannerman RH, The World Health Organisation Viewpoint on Acupuncture, Am. J. Acupuncture, 8, 1990, 231-235
| Ανώτερο αναπνευστικόΟξεία ιγμορίτις Οξεία ρινίτις Κοινό κρυολόγημα Οξεία Αμυγδαλίτις Αλλεργίες | Παθήσεις στοματικής κοιλ.Πονόδοντος Ουλίτις Οξεία φαρυγγίτις Χρονία φαρυγγίτις | Νευρολογικές παθήσειςΚεφαλαλγίες – ημικρανία Νευραλγία τριδύμου Πάρεση προσωπικού Πάρεση μετά από ΑΕΕ Σύνδρομο Menier Νευρογενή ουροδόχο κύστη Νυχτερινή ενούρηση |
| Αναπνευστικό σύστημαΟξεία βρογχίτις Βρογχικό άσθμα Αλλεργίες Υπεραντιδραστικότητα των βρόγχων | Παθήσεις ΓαστρεντερικέςΣπασμός οισοφάγου Λόξιγκας Οξεία και χρόνια γαστρίτις Υπερδραστηριότητα στομάχου Χρόνιο δωδεκαδακτυλικό έλκος Οξύ δωδεκαδακτυλικό έλκος Οξεία και χρόνια κολίτις Δυσκοιλιότητα, Διάρροια | Μυοσκελετικά νοσήματαΑυχενοβραχιόνιο σύνδρομο Περιαρθρίτις ώμου, Παγωμένος ώμος, Επικονδυλίτις Ισχιαλγία, Οσφυαλγία Οστεοαρθρίτιδες |
Yuan-Chi Lin, Acupuncture, IASP (International Association for the Study of Pain) newsletter, May/June, 1994.
Σήμερα, το 64% (οι 75 από τις 117 σχολές) των Αμερικανικών Πανεπιστημίων Ιατρικής περιλαμβάνουν το βελονισμό στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των φοιτητών ιατρικής (από 16 – 160 ώρες). Τα πανεπιστήμια Cincinnati College of Medicine, Cornell University Medical College, Johns Hopkins University School of Medicine, Maryland και UCLA, προσφέρουν στους φοιτητές περισσότερες από 100 ώρες σεμιναρίων βελονισμού. Η Αμερικάνικη Ένωση Ιατρικής Πόνου περιλαμβάνει το βελονισμό στην εξεταστέα ύλη για την απόκτηση διπλώματος αλγολογίας. Τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας της Αμερικής προωθούν και επιχορηγούν την έρευνα στο βελονισμό. Η IASP (International Association for the study of Pain) αναγνωρίζει τη σημαντική αναλγητική δράση του βελονισμού (δημοσιεύονται συχνά άρθρα στο διεθνούς κύρους περιοδικό Pain ) και τα περισσότερα ιατρεία πόνου της Ελλάδας (Σισμανόγλειο, Νίκαια, Ευαγγελισμός, Αιγινίτειο, Λαϊκό, Γενικό Κρατικό Γεώργιος Γεννηματάς, ΑΧΕΠΑ, ΚΑΤ κ.λ.π.) και του εξωτερικού χρησιμοποιούν βελονισμό ή ηλεκτροβελονισμό για την αντιμετώπιση του οξέος και χρόνιου πόνου. Το Austrian Health Board αναγνωρίζει από το 1986 το βελονισμό ως ειδική θεραπευτική τεχνική. Τα εθνικά συμβούλια υγείας των περισσότερων δυτικών χωρών (Αγγλίας, Γαλλίας, Βελγίου, Γερμανίας, Σουηδίας, Νορβηγίας κ.α.) αναγνωρίζουν το βελονισμό σαν ιατρική πράξη. Από το 1984 το Swedish National Board of Health and Welfare ενσωμάτωσε πλήρως το βελονισμό στην ιατρική θεραπευτική και έκτοτε το τμήμα φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης και το τμήμα φυσιολογίας του Karolinska Institute της Στοκχόλμης με καθηγητή το νευροφυσιολόγο Swen Andersson, εκπαιδεύουν ιατρούς και οδοντιάτρους στο βελονισμό.
Φυσικά υπάρχει και αντίλογος. Υποστηρίζεται ότι η θεραπευτική δράση του βελονισμού είναι ουσιαστικά απάντηση σε ένα placebo (εικονικό) φάρμακο, ότι ο βελονισμός δρά μόνο σε ψυχοσωματικά νοσήματα (κάποιοι μάλιστα συμπεριλαμβάνουν σε αυτά και τις κεφαλαλγίες), ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις της θεραπευτικής δράσης του βελονισμού μέσω διπλών τυφλών, τυχαιοποιημένων μελετών με ομάδα ελέγχου placebo βελονισμού ή ψευδοβελονισμού. Στον περιορισμένο χώρο ενός γενικού άρθρου τα ερωτήματα αυτά δεν είναι δυνατόν να απαντηθούν. Μια απλή περιήγηση όμως στο medline και σε άλλες ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων θα πείσει και τον πιο δύσπιστο επιστήμονα για την αρτιότητα, την σοβαρότητα και το πλήθος των εργασιών που εκπονήθηκαν για τα θέματα αυτά τη τελευταία δεκαετία. Οι ερωτήσεις στα περισσότερα από τα προηγούμενα ερωτήματα έχουν απαντηθεί. Ειδικότερα για τον οξύ πόνο, η απάντηση σε placebo θεραπεία κυμαίνεται από 30-55% ενώ η θεραπευτική δράση του βελονισμού στον οξύ πόνο κυμαίνεται από 50-85% .
`Ο βελονισμός στη Δύση δεν εξελίσσεται χωρίς κόπο. Η ιατρικοποίηση του βελονισμού απαιτεί προσεκτική και σε βάθος μελέτη. Η έρευνα δεν έχει σταματήσει και κάθε μέρα ανακοινώνονται νέα δεδομένα που αλλάζουν την εικόνα που έχουμε σχηματίσει. Απαιτείται όμως σεβασμός και επιστημονικός σκεπτικισμός στη σωστή δόση. Εξ άλλου, θεραπευτικές πράξεις που συνταγογραφούνται χρόνια από τα ταμεία (πχ λουτροθεραπεία, λασπόλουτρα, laser, μαγνητικά πεδία, κινησιο-μαλάξεις, massage) αλλά και φαρμακευτικές αγωγές (πχ αγγειοβελτιωτικά φάρμακα) κάθε άλλο παρά αποδεδειγμένη δράση παρουσιάζουν.
Ο Βελονισμός στην Ελλάδα
Μιλτιάδης Καράβης, MD
Τα πρώτα βήματα
Οι πρώτοι Ελληνες ιατροί που εφάρμοσαν τον βελονισμό ήταν οι Κωνσταντίνος Τράγκας (+ 1981) και ο σύγχρονος του Γεώργιος Βουλπιώτης (+ 1980). Η τιμή της συστηματικής εφαρμογής και διάδοσης του βελονισμού στον ελληνικό χώρο ανήκει στον ιατρό παθολόγο – παιδίατρο Γιάγκο Μ. Καράβη (+ 1996).
Ο Γιάγκος Καράβης, πρωτοπόρος, ανήσυχος, μαχητικός και υπέρμαχος των μεθόδων της αφαρμάκου ιατρικής υπήρξε πρόεδρος των Ελληνικών Εταιρειών Βελονισμού της Ελλάδας για περισσότερα από 20 χρόνια και μέλος του Δ.Σ. διεθνών εταιρειών βελονισμού (SIA). Ασχολήθηκε με την διάδοση και εφαρμογή του βελονισμού μέχρι το τέλος της ζωής του και πρόσφερε γόνιμο έργο εδραιώνοντας την ιδέα του βελονισμού τόσο στο ευρύ κοινό όσο και στον ιατρικό κόσμο.
Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Βελονισμού
Ο Γιάγκος Καράβης ίδρυσε το 1973 το πρώτο κέντρο Ερευνας και Εφαρμογής Βελονισμού Ελλάδος, δημοσίευσε το 1973 τη πρώτη πραγματεία με τίτλο ΄΄Ο Βελονισμός στο πλαίσιο της όλης ιατρικής΄΄ και ίδρυσε το 1975 επιστημονικό σωματείο με την επωνυμία ΄΄Ελληνική Εταιρεία Βελονοθεραπείας΄΄ (Αρ. Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών Αρ.: 1149/21 – 4 – 75) με σκοπό την επιστημονική διάδοση της θεραπευτικής του βελονισμού στον ιατρικό κόσμο. Σκοπός του παραπάνω σωματείου ήταν η διάδοση της θεραπευτικής του βελονισμού στον ιατρικό κόσμο. Μέλη του πρώτου διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας ήταν οι :
Πρόεδρος Γιάγκος Καράβης, παθολόγος,
Αντιπρόεδρος: Σκεύος Πικραμένος, οδοντίατρος,
Γ. Γραμματέας: Χρήστος Βούρδας, νευρολόγος-ψυχίατρος
Μέλη: Καίτη Μαλτεζοπούλου, μικροβιολόγος
Δημήτρης Αναγνώστου, οδοντίατρος.
Ετσι, δημιουργήθηκε ο πυρήνας απ΄όπου διαδόθηκε ο βελονισμός σε όλη την Ελλάδα με διαλέξεις, σεμινάρια, συνέδρια, συνεργασίες με κέντρα του εξωτερικού και εκπόνηση προγραμμάτων συστηματικής εκπαίδευσης.
Η Ελληνική Εταιρεία Βελονοθεραπείας αποτέλεσε τον πρόδρομο της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Βελονισμού. Ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1992 (αρ πρωτοδικείου 2204/1992). Μέλη της Εταιρείας μπορεί να είναι ιατροί, οδοντίατροι και κτηνίατροι οι οποίοι διαθέτουν ποιστοποιητικά εκπαίδευσης στον βελονισμό. Ο ελάχιστος χρόνος εκπαίδευσης πρέπει να είναι 300 ώρες. Σκοποί της εταιρείας είναι η μελέτη, η προαγωγή και η διάδοση του βελονισμού στην Ελλάδα στα πλαίσια της ιατρικής επιστήμης.
Το πρώτο Διοικητικό συμβούλιο της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Βελονισμού αποτελούνταν από τους:
Πρόεδρος: Χ. Ζαχαριάδης
Αντιπρόεδρος: Σ. Δοξάκης
Γ. Γραμματέας: Μ. Καράβης
Ταμίας: Ε. Ξαρχάκου
Σύμβουλος: Θ. Κριτίδου
Η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Βελονισμού είναι μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Ιατρικού Βελονισμού ICMART (International Council of Medical Acupuncture and Related Techniques). Εκπρόσωπος και μόνιμο μέλος του επιστημονικού συμβουλίου της ICMART είναι ο Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Βελονισμού φυσίατρος Μιλτιάδης Καράβης.
Η θέση της Ελληνικής πολιτείας.
Η Ελληνική Πολιτεία με αποφάσεις του Υπουργείου Υγείας – Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων “…δέχεται τον Βελονισμό ως μία μέθοδο θεραπείας η οποία εφαρμόζεται μόνο από ιατρούς…” (Αρ. Πρωτ. Υ7/οικ./4270/25-6-96), και συμπληρώνει ότι “…η εφαρμογή του Βελονισμού πρέπει να γίνεται αποκλειστικά από ιατρούς που διαθέτουν εμπειρία και έχουν εκπαιδευθεί στη Βελονοθεραπεία…” (574/Α4/1191/21-2-1980).
Οι αποφάσεις αυτές τιμούν τον ιατρικό κόσμο, διασφαλίζουν πλήρως τους Έλληνες ασθενείς που απευθύνονται στο Βελονισμό και βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με τις αρχές και το καταστατικό της “Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Βελονισμού”.
Ο πλουραλισμός στην υγεία μας αναγκάζει να μελετήσουμε την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και την σχέση κόστους – θεραπευτικού οφέλόυς των μεθόδων που χρησιμοποιούμε με αυστηρά σχεδιασμένες κλινικές μελέτες. Αυτός είναι και ο μοναδικός τρόπος προστασίας του ασθενούς ο οποίος αναζητά τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα με τις μικρότερες επιπτώσεις και τη δίκαια χρήση ΄΄σπάνιων΄΄ θεραπευτικών συστημάτων από κατάλληλα εκπαιδευμένους ιατρούς.
Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Α. Ιστορικές καταβολές, τρόπος εφαρμογής του βελονισμού στην Κίνα και διακήρυξη της WFAS (World Federation of Acupuncture Moxibution Societies) για την πρόοδο, διάδοση και εφαρμογή του βελονισμού στον 21ο αιώνα.
Ο βελονισμός είναι ένα μέρος της παραδοσιακής ιατρικής της Κίνας που χρησιμοποιείται για περισσότερα από 4.000 χρόνια στην Κίνα, και από 1.000 χρόνια στην Ιαπωνία και στις άλλες χώρες της Απω Ανατολής. Τις τελευταίες 4 δεκαετίες, ο βελονισμός διαδίδεται με ταχείς ρυθμούς στην Δύση και σήμερα 70.000 ιατροί σε Ευρώπη και Αμερική, 50.000 στην Ιαπωνία, εφαρμόζουν την παραδοσιακή αυτή τεχνική στην θεραπεία και στην πρόληψη των ασθενειών. Στην Κίνα μόνο το 10% των ιατρών γνωρίζουν ή / και εφαρμόζουν βελονισμό. Η ιατρική στην Κίνα έχει σύγχρονο πρόσωπο, διατηρούνται όμως κάποιες παραδοσιακές πρακτικές με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα κυρίως σε δυσίατα ή ανίατα περιστατικά. Εφαρμόζεται στα εξωτερικά ιατρεία κάθε νοσοκομείου ή πολυιατρείου. Ο ασθενής παραπέμπεται από άλλες κλινικές όταν πληρεί τις προϋποθέσεις ή όταν θεωρηθεί σκόπιμη η συμπλήρωση της θεραπείας του και με βελονισμό. Σήμερα και στην Κίνα, η εκπαίδευση των ιατρών είναι διαφορετική από αυτή των μη ιατρών. Οι ιατροί, σπουδάζουν βελονισμό 2-3 χρόνια και γίνονται αυτόματα διευθυντές των τμημάτων εφαρμογής παραδοσιακής ιατρικής των νοσοκομείων, καθηγητές στα κολέγια βελονισμού και προϊστάμενοι στα κέντρα υγείας. Οι μη ιατροί, σπουδάζουν σε ειδικά κολέγια παραδοσιακής ιατρικής και βελονισμού για 5 ή 6 χρόνια, συνήθως δουλεύουν υπό την επίβλεψη των ιατρών (όπου υπάρχουν) ή αυτόνομα (ιδίως στην επαρχία). Οι μη ιατροί σπάνια διδάσκουν βελονισμό και έχουν περιορισμένες δυνατότητες εξέλιξης.
Οι κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικές συνθήκες μεταξύ των χωρών της Δύσης και της Ανατολής είναι διαφορετικές, όπως επίσης διαφορετικά είναι τα συστήματα και η ακολουθούμενη πολιτική υγείας των χωρών αυτών. Είναι λοιπόν λογικό, ο βελονισμός στην Δύση να εφαρμόζεται με διαφορετικό τρόπο και κάτω από διαφορετικές συνθήκες από αυτόν της Κίνας και γενικά της Απω Ανατολής. Ακόμη, είναι φυσικό η κάθε Δυτική χώρα, ανάλογα με την δομή του συστήματος Υγείας, να έχει βάλει διαφορετικά κριτήρια εφαρμογής του. Για την διάδοση του βελονισμού, η Δύση στηρίχθηκε περισσότερο σε κλινικές αναφορές και κλινικές εργασίες παρά σε εργαστηριακή διερεύνηση, η οποία ήρθε πολύ αργότερα και προσπάθησε εκ των υστέρων να ερμηνεύσει τα ήδη γνωστά και αληθή αποτελέσματα της μεθόδου.
Σήμερα, o βελονισμός (στην Κίνα και στην Δύση), δεν θεωρείται πανάκεια. Θεωρείται μία άριστη, προληπτική και θεραπευτική (συμπτωματική) αγωγή που την χαρακτηρίζει α) η αποτελεσματικότητα σε χρόνιες παθήσεις και στον οξύ και χρόνιο πόνο, β) η απλότητα εφαρμογής, γ) η έλλειψη παρενεργειών, δ) το χαμηλό κόστος και ε) η δυνατότητα παράλληλης χρήσης με άλλη θεραπευτική αγωγή. Ενα γεγονός ιδιαίτερα εντυπωσιακό (που αφορά ίσως και άλλες μορφές μη-συμβατικών θεραπευτικών μεθόδων) είναι το εύρος των ενδείξεων και η γενική – ομοιοστατική δράση του βελονισμού που αφορά το νεύρο-ενδοκρινο-ανοσο-αγγειακό σύστημα.
Β. Τα ισχύοντα στις Δυτικές χώρες, στην Ελλάδα καθώς και τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εφαρμογή των μεθόδων της μη-συμβατικής ιατρικής και της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για την εφαρμογή των παραδοσιακών μεθόδων ιατρικής.
Η έλλειψη κοινής πολιτικής μεταξύ των δυτικών χωρών και η ανομοιογένεια εφαρμογής του βελονισμού στις χώρες του δυτικού κόσμου είναι πράγματι εντυπωσιακή. Δεν υπάρχει κανένα κοινά αποδεκτό πλαίσιο επαφής μεταξύ βελονισμού και σύγχρονης ιατρικής φροντίδας υγείας.
Δύο διαμετρικά αντίθετες απόψεις ισχύουν στις Ευρωπαϊκές χώρες σήμερα:
- Η πρώτη άποψη υποστηρίζει ότι μόνον οι ιατροί είναι εξουσιοδοτημένοι από την πολιτεία να θεραπεύουν παθήσεις, με μόνη εξαίρεση κάποιες ασήμαντες ιατρικές πράξεις που μπορούν να εφαρμόζονται από παραϊατρικά επαγγέλματα (μαίες, νοσοκόμες κλπ). Αυτά ισχύουν στην Γαλλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο. Υπάρχει βέβαια κάποια ανοχή από την πολιτεία ειδικά για τον βελονισμό (πράξη ανεγνωρισμένη από την Ιατρική Ακαδημία της Γαλλίας από το 1950) και την ομοιοπαθητική (η οποία όταν εφαρμόζεται από ιατρό, συνταγογραφείται κανονικά από όλα τα ταμεία).
- Η δεύτερη άποψη υποστηρίζει ότι οποιοσδήποτε μπορεί να εφαρμόσει συστήματα φροντίδας υγείας ασθενών (health care), αλλά κάποιες δραστηριότητες αφορούν αποκλειστικά τους ιατρούς, οι οποίοι είναι και το αρμόδιο εξουσιοδοτημένο πολιτειακά σώμα για την πλήρη οργάνωση, την πολιτική και την εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων υγείας. Στην Νορβηγία, στην Γερμανία, στην Δανία και στην Σουηδία με νομοθετικές ρυθμίσεις, πρακτικοί (practitioners) μπορούν να εφαρμόζουν μη συμβατικές θεραπείες, με σαφείς και καταγεγραμμένες ενδείξεις, ειδική εκπαίδευση, ειδική αναγνώριση και προστασία.Κάποια άλλα παραδείγματα για τα ισχύοντα εκτός Ελλάδος είναι τα εξής:1. New York State : Εδώ ο βελονισμός εφαρμόζεται με μεγάλη αυστηρότητα και θεωρείται πειραματική τεχνική. Για τους ιατρούς απαιτείται 300 ώρες θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση και ασκείται με τήρηση αυστηρού ερευνητικού πρωτοκόλλου. Οι ιατροί ελέγχονται από το State Education Department ή από το Division of Professional Licensing (το οποίο εκχωρεί και πιστοποιητικό για την άσκηση του βελονισμού).
2. Rhode Island: ο βελονισμός μπορεί να ασκείται και από ιατρούς και από μη ιατρούς. Για τους ιατρούς είναι αρκετές 300 ώρες εκπαίδευσης. Οι μη ιατροί δίνουν αυστηρές εξετάσεις για να ασκήσουν βελονισμό μετά από 2.000 ώρες εκπαίδευσης.
3. Connecticut: Το State Department of Health Services δηλώνει ότι οι μη ιατροί δεν έχουν δικαίωμα εφαρμογής βελονισμού εκτός αν επιβλέπονται από ιατρό. Για τους ιατρούς δεν υπάρχει πρόβλημα.
4. California: 11-8-1972 (Governor of California Assemble Bill 1.500 set 2145.1 to Business and Professions Code) Εδώ είναι δυνατή η εφαρμογή του βελονισμού και από μη ιατρούς, μόνο με την αυστηρή επιτήρηση από ιατρούς και βέβαια με την κατοχή πιστοποιητικού που εκχωρείται με ιδιαίτερη αυστηρότητα.
Γενικά στην Αμερική
1. 11 πολιτείες: Εφαρμογή του βελονισμού μόνο από ιατρούς μετά από ειδική εκπαίδευση, εξετάσεις και δίπλωμα που εκχωρείται από όργανα της πολιτείας. [California, District of Columbia, Georgia, Illinois, Louisiana, Maryland, Montana, New York, Nevada, Pennsylvania, Virginia].
2. 18 πολιτείες: Μόνο οι ιατροί έχουν δικαίωμα να εφαρμόζουν βελονισμό, χωρίς ειδική εκπαίδευση, χωρίς δίπλωμα, χωρίς εξετάσεις. Οι μη ιατροί δεν έχουν δικαίωμα στην άσκηση του βελονισμού. [Alabama, Alaska, Arkansas, Idaho, Indiana, Iowa, Kansas, Kentucky, Michigan, Mississippi, Missouri, New Hampshire, North Carolina, North Dakota, Ohio, South Dakota, West Virginia, Wyoming].
3. 20 πολιτείες: Απαιτείται ξεχωριστή άδεια επαγγέλματος για μη ιατρούς μετά από εκπαίδευση (2.000 ώρες), εξετάσεις και τελικά απόκτηση διπλώματος που τους νομιμοποιεί. Οι ιατροί δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα. [California, District of Columbia, Florida, Hawaii, Montana, Nevada, New Mexico, New Jersey, New York, Oregon, Rhode Island, Washington].
4. 4 πολιτείες: Απαιτείται ειδική άδεια ασκήσεως επαγγέλματος βελονισμού και ειδική εκπαίδευση και εξετάσεις. Για τους μη ιατρούς είναι υποχρεωτική η ιατρική επίβλεψη. [Maryland, Massachusetts, Pennsylvania, Utah].
5. 10 πολιτείες: Βελονισμός μόνο κάτω από αυστηρή ιατρική επίβλεψη. [Arizona, Colorado, Connecticut, Delaware, Louisiana, Maine, Tennessee, Texas, Vermont, Wisconsin]. Το FDA (Federal Food and Drug Administration). Θεωρεί τον βελονισμό πειραματική τεχνική. Ολες οι συσκευές ηλεκτροβελονισμού θεωρούνται πειραματικές συσκευές (κατηγορία 3 στο FDA).Σήμερα στην Αμερική [61] λειτουργούν 40 σχολές και κολλέγια παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής. 28 πολιτείες της Αμερικής δέχονται τον βελονισμό σαν ιατρική πράξη. Οι κατά τόπους ιατρικοί σύλλογοι έχουν καθιερώσει μηχανισμούς αναγνώρισης και αξιολόγησης των γνώσεων ιατρών ή / και μη ιατρών στον βελονισμό. Υπάρχουν 6.500 ιατροί και μη ιατροί (practitioners) που εφαρμόζουν βελονισμό, οι μισοί από τους οποίους κατέχουν ειδική άδεια ασκήσεως του βελονισμού από ειδική εθνική επιτροπή ιατρών. Εκτιμάται ότι 3.000 ιατροί διαφόρων ειδικοτήτων εφαρμόζουν βελονισμό και εξυπηρετούν 9 – 12 εκατομμύρια ασθενείς στον χρόνο. Πρόσφατες μελέτες εκτιμούν ότι ξοδεύονται ανά έτος 13,7 δισεκατομμύρια δολάρια για εναλλακτικές θεραπείες. Πολλά από τα έξοδα αυτά καλύπτονται από κρατικά ασφαλιστικά ταμεία ή από ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Τριανταπέντε ιατρικές σχολές προσφέρουν για ιατρούς και οδοντίατρους, οι δέκα από αυτές έχουν ερευνητικά κονδύλια για έρευνα των μεθόδων της μη ορθοδόξου για τη Δύση ιατρικής. Το 1992 το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας (Nationals Institute of Health – NIH) ίδρυσε γραφείο μελέτης μεθόδου Εναλλακτικής Ιατρικής, εκδηλώνοντας έτσι με τον τρόπο αυτό την διάθεση να ασχοληθεί επίσημα με τις μεθόδους αυτές. Στις 6 Νοεμβρίου 1997 το NIH σε ειδικό panel με δώδεκα ειδικούς, αναγνώρισε τον βελονισμό σαν highly successful remedy .
Πολλά πρότυπα κέντρα έρευνας, εκπαίδευσης και εφαρμογής βελονισμού λειτουργούν στα πλαίσια του Αμερικάνικου συστήματος Υγείας. Ενα τέτοιο κέντρο ιδρύθηκε στο Maryland σαν τμήμα συμπληρωματικής ιατρικής του Πανεπιστημίου Ιατρικής του Maryland υπό την διεύθυνση του Dr. Brian Berman.Αργεντινή. Εταιρεία βελονισμού (Sociedad Argentina de Acupuntura) και σεμινάρια από το 1959. Δεν είναι αναγνωρισμένος ο βελονισμός.Βραζιλία. Εδρα βελονισμού από το 1996.Μ. Βρετανία. Διδασκαλία βελονισμού σε undergraduate medical courses στο Εxeter και στο Sheffield. Γενικά όλοι κάνουν από όλα στην Αγγλία. Οι Προτάσεις της Βρετανικής Εταιρείας Βελονισμού είναι:
- Ολα τα νοσοκομεία πρέπει να διαθέτουν εξωτερικά ιατρεία βελονισμού.
- Οι GP (γενικοί ιατροί) να γνωρίζουν τις ενδείξεις του βελονισμού και σε κάθε group από GB (καταστήματα. ΙΚΑ, κέντρα Υγείας π.χ.) να υπάρχει ένας που να μπορεί να κάνει βελονισμό.Ιταλία. Δεν διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο. Μόνο ιδιωτικές σχολές (3-4 χρόνια εκπαίδευσης). Εφαρμόζεται από ιατρούς και μη ιατρούς. Κανείς δεν ενδιαφέρεται και δεν ασχολείται με τον βελονισμό εκτός από αυτούς που τον εφαρμόζουν.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αποδεχόμενος τις κλινικές εργασίες από Ευρώπη και Απω Ανατολή, κατάρτισε έναν αρχικό κατάλογο κυρίων ενδείξεων που είναι ο μοναδικός επίσημος (αν και ελλειπής) οδηγός των ιατρών που εφαρμόζουν βελονισμό. Επίσης, κατά καιρούς, με επίσημες εγκυκλίους προτρέπει τα κράτη-μέλη του να εντάξουν τις μη-συμβατικές μεθόδους ιατρικής και τις παραδοσιακές μεθόδους ιατρικής στα συστήματα Υγείας τους, προτείνοντας παράλληλα την διενέργεια εκπαιδευτικών και ενημερωτικών σεμιναρίων, την εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων, την κωδικοποίηση και σαφή κατηγοριοποίηση των μεθόδων αυτών.
Αναφέρουμε – κατατοπιστικά – μερικές από τις κυριότερες ενδείξεις του Βελονισμού όπως αυτές αναλυτικά αναφέρθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (W.H.O. Chronicle 34, 249, 1980), επιβεβαιώθηκαν από εκτεταμένες κλινικές και εργαστηριακές έρευνες και ανακοινώθηκαν σε εθνικά, διεθνή και παγκόσμια Συνέδρια Βελονισμού:
O Οmura έκανε προσπάθεια να συνοψίσει τις υπάρχουσες εργασίες που αφορούν την δράση του βελονισμού και κατέληξε ότι υπάρχουν δεδομένα ότι με την θεραπευτική του βελονισμού επιτυγχάνονται τα πιο κάτω:
1. Παυσίπονη δράση μακράς διάρκειας (σε οξέα, υποξέα και χρόνια επώδυνα σύνδρομα).
2. Βελτίωση της μικροκυκλοφορίας περιφερικά (ιδίως των αρτηριλίων και των τριχοειδών) και κεντρικά (βελτίωση της εγκεφαλικής αιματικής ροής).
3. Ρύθμιση αρτηριακής πιέσεως.
4. Αντικαταθλιπτική (ευφορική) δράση, αγχολυτική δράση.
5. Αύξηση της δυνατότητας ανοσοβιολογικής απάντησης του οργανισμού.
6. Ηπιο υπναγωγό αποτέλεσμα.
7. Μείωση των συμπτωμάτων του συνδρόμου απεξάρτησης σε άτομα εξαρτημένα από ναρκωτικά, αλκοόλ, ψυχοφάρμακα, κάπνισμα.
8. Επιτάχυνση του ρυθμού αναγέννησης των νεύρων.
9. Αντιεμετική δράση.
10. Γενική δράση σε διαταραχές του Α.Ν.Σ. (ανά συστήματα και γενική ομοιοστατική δράση).
Η WFAS (World Federation Acupuncture Society), τονίζοντας την αξία του βελονισμού για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, υποστηρίζει ότι οι στόχοι των εταιρειών βελονισμού πρέπει να είναι:
1. Η εθνική νομοθετική ρύθμιση και η κατοχύρωση των τίτλων σπουδών (ιατρών και μη) από επιτροπή ειδικών.
2. Η εκπαίδευση και η μετεκπαίδευση (πανεπιστημιακή ή όχι) των ιατρών μελών.
3. Ο έλεγχος της πρακτικής εφαρμογής του βελονισμού από ειδικές επιτροπές.
4. Η ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας που αφορά τον βελονισμό και τους μηχανισμούς δράσης του.
5. Η διεθνής τυποποίηση της ονοματολογίας.
6. Η καθιέρωση σαφών ενδείξεων.Η Επιτροπή Υγείας και Περιβάλλοντος του Ευρωκοινοβουλίου, κατέθεσε πρόταση ψηφίσματος στην ολομέλεια του κοινοβουλίου σχετικά με το καθεστώς της μη-συμβατικής ιατρικής στα κράτη-μέλη της κοινότητας και
Α) λαμβάνοντας υπόψη την ευρέως διαδεδομένη άποψη, συμπεριλαμβανόμενης και της άποψης των ιατρών, σύμφωνα με την οποία οι διάφορες θεραπευτικές μέθοδοι και μάλιστα οι διάφορες προσεγγίσεις της υγείας και της ασθένειας